Η Περίπτωση της Μελέτης για τις Παθήσεις του Ώμου και οι Συνέπειες
Η ιστορία της ομοιοπαθητικής έρευνας έχει σημαδευτεί από περιστατικά που, αντί να ενισχύσουν τη θέση της, την έχουν εκθέσει σε διεθνές επίπεδο. Ένα από τα πιο εμβληματικά περιστατικά είναι η λεγόμενη «Υπόθεση Benveniste» (Benveniste affair) το 1988, όταν ο Γάλλος ανοσολόγος Jacques Benveniste δημοσίευσε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature μια εργασία που φαινομενικά υποστήριζε τη δράση εξαιρετικά αραιωμένων αντισωμάτων (υψηλές ομοιοπαθητικές αραιώσεις) σε ανθρώπινα βασεόφιλα. Τα ευρήματα αυτά, αν ήταν αληθή, θα αντέστρεφαν βασικούς νόμους της Χημείας και της Φυσικής. Ωστόσο, η έρευνα του Nature, με τη συμμετοχή του συντάκτη John Maddox, του χημικού Walter Stewart και του σκεπτικιστή μάγου James Randi, αποκάλυψε σοβαρές μεθοδολογικές παρατυπίες και ελλιπή τήρηση του πρωτοκόλλου, με αποτέλεσμα το περιοδικό να αποκηρύξει τα αποτελέσματα. Αν και ο Benveniste αρνήθηκε να αποσύρει την εργασία του, η φήμη του υπέστη σοβαρό πλήγμα και οι εξωτερικές χρηματοδοτήσεις του διακόπηκαν.
Πέρα από τις μεμονωμένες περιπτώσεις μεθοδολογικής αμφισβήτησης, υπήρξαν και περιστατικά καθαράς εμπορικής απάτης που αφορούσαν την παρασκευή των σκευασμάτων. Χαρακτηριστικό είναι το «Σκάνδαλο των Χαπιών της Ομοιοπαθητικής» στη Σουηδία τη δεκαετία του 1950, όπου αποκαλύφθηκε ότι ορισμένοι κατασκευαστές είχαν παραλείψει εντελώς τη διαδικασία της δυναμοποίησης, πωλώντας απλά χάπια ζάχαρης ως ομοιοπαθητικά φάρμακα, γεγονός για το οποίο καταδικάστηκαν για απάτη και φοροδιαφυγή. Αυτά τα περιστατικά ενίσχυσαν τη θέση της ιατρικής κοινότητας ότι οποιαδήποτε θεραπευτική επίδραση οφειλόταν στη δύναμη της υπόδειξης (suggestion) ή της αυτοΐασης.
Σε πιο πρόσφατα χρόνια, η διεθνής επιστημονική βάση δεδομένων Retraction Watch έχει καταγράψει πολλαπλές αποσύρσεις (retractions) ερευνητικών εργασιών που υποστήριζαν την αποτελεσματικότητα της ομοιοπαθητικής. Για παράδειγμα, το έγκριτο περιοδικό PLoS ONE έχει αναγκαστεί να αποσύρει τουλάχιστον δύο μελέτες ομοιοπαθητικής (μία για τη δράση της Arnica montana σε μακροφάγα και μία για την κατάθλιψη σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες) λόγω «ελλείψεων» και «αναξιοπιστίας των συμπερασμάτων». Παρόμοια, το 2019, ένα περιοδικό του εκδοτικού οίκου Springer Nature απέσυρε μια εργασία για τη θεραπεία του πόνου σε αρουραίους με ομοιοπαθητικά σκευάσματα, επικαλούμενο την αμφισβήτηση της λογικής της μελέτης και την αδυναμία των κεντρικών συμπερασμάτων να υποστηριχθούν επιστημονικά. Ακόμη, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, ένα περιοδικό Δημόσιας Υγείας αναγκάστηκε να αποσύρει άρθρο που προέτρεπε στην υιοθέτηση της ομοιοπαθητικής για την καταπολέμηση του ιού, αναγνωρίζοντας προβλήματα στον ποιοτικό έλεγχο και την ύπαρξη «προφανώς προκατειλημμένων» κριτών.
Η Περίπτωση της Μελέτης για τις Παθήσεις του Ώμου και οι Συνέπειες
Η αναφορά της UNADFI φέρνει στο προσκήνιο ένα άλλο πρόσφατο και χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτό της μελέτης για τις τενοντοπάθειες του ώμου. Η συγκεκριμένη μελέτη, η οποία υποτίθεται ότι αποδείκνυε την ανωτερότητα της ομοιοπαθητικής θεραπείας έναντι της συμβατικής ιατρικής (φυσικοθεραπεία και αντιφλεγμονώδη), δημοσιεύθηκε σε ένα περιοδικό που δεν είχε άμεση σχέση με την Ομοιοπαθητική.
Σύμφωνα με την κριτική που ακολούθησε και την οποία επισημαίνει η UNADFI, η μελέτη αυτή αποσύρθηκε (retracted) λόγω σημαντικών μεθοδολογικών ελαττωμάτων. Το κύριο πρόβλημα εντοπίστηκε στο ότι η σύγκριση έγινε με μία ελαττωματική και υποτυπώδη συμβατική θεραπεία, αντί με την βέλτιστη διαθέσιμη θεραπευτική αγωγή. Επιπλέον, υπήρχε σοβαρό θέμα με τη στατιστική ανάλυση και την επιλογή των ασθενών. Η ακαδημαϊκή κριτική κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα συμπεράσματα ήταν αναξιόπιστα και ότι η μελέτη εξυπηρετούσε περισσότερο την προώθηση της ομοιοπαθητικής παρά την αντικειμενική επιστημονική διερεύνηση.
Αυτή η περίπτωση αναδεικνύει μια ευρύτερη πρόκληση, την πρακτική του «cherry picking» (επιλεκτικής αναφοράς) μελετών και της δημοσίευσης σε αμφίβολα ή «αρπακτικά» περιοδικά (predatory journals). Ενώ οι οργανισμοί που προωθούν την ομοιοπαθητική επιμένουν στην ύπαρξη ορισμένων μελετών που φαινομενικά δείχνουν αποτελεσματικότητα πέραν του placebo, οι συστηματικές ανασκοπήσεις και οι μετα-αναλύσεις υψηλής ποιότητας από ανεξάρτητους φορείς, όπως η Αυστραλιανή Εθνική Επιτροπή Υγείας και Ιατρικής Έρευνας (NHMRC) και το Συμβούλιο Υγείας της Ελβετίας, έχουν επανειλημμένα καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα: δεν υπάρχουν αξιόπιστες και αναπαραγώγιμες αποδείξεις ότι η ομοιοπαθητική είναι αποτελεσματική για οποιαδήποτε πάθηση πέραν του placebo.
Εν κατακλείδι, η ομοιοπαθητική βρίσκεται σε ένα σταθερό επιστημονικό αδιέξοδο. Ενώ η ίδια η μέθοδος αμφισβητείται λόγω της ριζικής αντίθεσής της στους θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής και της Χημείας, οι αναφορές σε περιπτώσεις απάτης, μεθοδολογικών παρατυπιών και αποσυρμένων μελετών εντείνουν την έλλειψη εμπιστοσύνης στον ερευνητικό τομέα της. Η απαίτηση για ακριβή και έντιμη επιστήμη καθιστά αυτές τις περιπτώσεις αναπόσπαστο μέρος της ιστορικής και κριτικής αποτίμησης της ομοιοπαθητικής ως θεραπευτικής προσέγγισης.
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου