ΠΩΣ Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΘΗΚΕ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

 

ΟΙ «ΞΥΠΟΛΥΤΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ» ΤΟΥ ΜΑΟ:

Η Μυστική Ιστορία της Κινέζικης Ιατρικής

Περίπου 600 σελίδες έγκυρων ιατρικών πληροφοριών αφαιρέθηκαν από το βιβλίο για το αναγνωστικό κοινό της Δύσης. Αυτό που απομένει τελικά στην έκδοση αυτή είναι ουσιαστικά μια λίστα από κινέζικες παραδοσιακές θεραπείες, χωρίς καμία σημείωση για τον αναγνώστη ότι οι Ξυπόλυτοι γιατροί βασίζονταν και  σε κάτι άλλο πέρα των παραδοσιακών εναλλακτικών πρακτικών...

 

Σήμερα θα πάμε να ρίξουμε μια ματιά στο πώς η κινέζικη εναλλακτική ιατρική εξαπλώθηκε στο δυτικό κόσμο. Οι οπαδοί της εναλλακτικής ιατρικής υποστηρίζουν ότι αυτή η αρχαία σοφία ήταν (και είναι) σε κοινή χρήση σε όλη την Κίνα, και ο δυτικός κόσμος συνειδητοποιεί την αξία της. Οι σκεπτικιστές αυτής της άποψης επισημαίνουν ότι η εναλλακτική ιατρική χρησιμοποιήθηκε μόνο στις αγροτικές περιοχές της Κίνας όπου οι συμβατικές θεραπείες δεν ήταν διαθέσιμες, και έγινε δημοφιλής επειδή ήταν φθηνή και όχι επειδή ήταν αποτελεσματική. Η αληθινή ιστορία φέρνει στο φως μια ενδιαφέρουσα θέση για αυτές τις απόψεις.

Έτσι, ας πάμε πίσω στο χρόνο να επισκεφθούμε την επαναστατική Κίνα, γύρω στα μέσα του 20^ου αιώνα. Το «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» για την Πολιτιστική Επανάσταση, του Μάο Τσε Τουνγκ ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Στην αρχή αυτής της περιόδου, οι περισσότεροι Κινέζοι ήταν από τους πλέον απομονωμένους λαούς του κόσμου, στο κατώφλι των οποίων δεν είχαν φτάσει ακόμη οι σύγχρονες καινοτομίες, όπως και πολλοί Αφρικανοί, Ινδοί και Ινδονήσιοι. Αγνοούσαν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, και οι κοσμοθεωρίες τους κυριαρχούνταν από τις τοπικές παραδόσεις. Τα φάρμακα ήταν σπάνια για τον λαό και η κάθε αρρώστια αντιμετωπιζόταν με παραδοσιακές θεραπείες που βασίζονταν στις αντιεπιστημονικές πεποιθήσεις που γνώριζαν.

Εν τω μεταξύ, στα περισσότερα βιομηχανικά πληθυσμιακά κέντρα του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων πόλεων της Κίνας, τα νοσοκομεία εφάρμοζαν την αιχμή της ιατρικής επιστήμης. Οι Κινέζοι ογκολόγοι συνταγογραφούσαν χημειοθεραπείες για καρκίνο όπως και στα υπόλοιπα μέρη του κόσμου. Σε ασθενείς με μεγάλους πόνο χορηγούσαν οπιούχα. Ήδη από το 1949, η Κινεζική Ακαδημία Επιστημών ήταν ένα από τα κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα του κόσμου στον τομέα των βιοεπιστημών και της ιατρικής. Μιά διαφορά που θα μπορούσε να βρει κάποιος μεταξύ των κινεζικών νοσοκομείων και των νοσοκομείων άλλων κρατών ήταν η χρήση του βελονισμού, που ήταν και εξακολουθεί να είναι σε σχετικά ευρεία χρήση. Ωστόσο, με μια σημαντική προϋπόθεση. Στην Κίνα, ο βελονισμός χρησιμοποιείται μόνο για την ανακούφιση από τον πόνο, ποτέ ως θεραπεία, και πάντα σε συνδυασμό με τα συμβατικά παυσίπονα φάρμακα, εφόσον είναι διαθέσιμα.

Η εφαρμογή της διαθέσιμης ιατρικής επιστήμης ήταν ωραία και καλή για τους κινέζους που ζούσαν στις πόλεις, αλλά δεν βοηθούσε αυτούς που κατοικούσαν στην επαρχία και που μόλις και μετά βίας γνώριζαν ότι υπήρχαν …πόλεις. Το 1958, ο Μάο Τσε Τουνγκ ξεκίνησε το περιοδικό του κομμουνιστικού κόμματος που ονομαζόταν «Κόκκινη Σημαία». Ήταν το προπαγανδιστικό φερέφωνο της κυβέρνησης για τα προγράμματα μεταρρύθμισης του Μάο, εξηγώντας τα προγράμματα και την φιλοσοφία του κόμματος. Ένα από τα εθνικά προβλήματα που παρουσίαζε το περιοδικό ήταν και αυτό της υγειονομικής περίθαλψης. Μέχρι το 1964, ο αστικός πληθυσμός ήταν λιγότερος από το 2% του πληθυσμού της χώρας, που στη συντριπτική του πλειοψηφία κατοικούσε σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Ωστόσο, αυτό το 2% στις πόλεις λάμβανε σχεδόν το σύνολο του προϋπολογισμού για την Υγεία της Κίνας, καθώς και όλα τα οφέλη από τη σύγχρονη ιατρική τεχνολογία.

Η κυβέρνηση του Μάο είχε προσπαθήσει από το 1949 να προσλάβει γιατρούς ενθαρρύνοντάς τους να μετακινηθούν από τις πόλεις προς την επαρχία, αλλά σε μεγάλο βαθμό απέτυχε. Η υγειονομική περίθαλψη παρέχονταν κυρίως από ομάδες ιατρών οι οποίοι ταξίδευαν για μερικές εβδομάδες στις απομακρυσμένες επαρχίες, αλλά στη συνέχεια επέστρεφαν πίσω στα νοσοκομεία όπου είχαν ένα αξιοπρεπές εισόδημα. Το πρόβλημα έγινε εντονότερο με την αυξανόμενη εξάπλωση της σχιστοσωμίασης, μίας παρασιτική νόσου που προκαλεί μόλυνση και οργανική βλάβη, και κυρίως χαρακτηρίζεται από πρήξιμο στην κοιλιακή χώρα. Η σχιστοσωμίαση ήρθε να γίνει το  σύμβολο της έλλειψης υγειονομικής περίθαλψης στην Κίνα.

Ο Μάο σχεδίασε μια λύση στο πρόβλημα αυτό η οποία δημοσιεύθηκε το 1968 στην «Κόκκινη Σημαία». Η εμπειρία είχε διδάξει τον Μάο ότι οι προσπάθειες να ωθήσει την υγειονομική περίθαλψη στην επαρχία ήταν καταδικασμένες, και έτσι έκανε το αντίθετο. Αγρότες από όλη την Κίνα προσλήφθηκαν, εκπαιδεύτηκαν δωρεάν, και στάλθηκαν πίσω στα χωριά τους ως επαγγελματίες υγείας.

Μέσα σε μόλις λίγα χρόνια, περίπου 150.000 γιατροί και 350.000 παραϊατρικό προσωπικό- μισό εκατομμύριο εργαζόμενοι για να εξυπηρετήσουν πάνω από μισό δισεκατομμύριο ασθενείς - εργάζονταν σε όλη τη χώρα. Έγιναν γνωστοί ως οι Ξυπόλυτοι γιατροί. Οι υποψήφιοι έπρεπε να είναι απόφοιτοι Λυκείου. Οι περισσότεροι έλαβαν τρεις έως έξι μήνες εκπαίδευση στο πλησιέστερο νοσοκομείο, και όταν δούλευαν ως ιατροί στα χωριά τους, συσσώρευαν πόντους εργασίας ακριβώς όπως έκαναν για την κανονική αγροτική εργασία τους. (Οι Πόντοι εργασίας ήταν ένα σύστημα που χρησιμοποίησε η κομμουνιστική Κίνα για να μετράει την παραγωγικότητα κάθε οικογένειας, με τους οποίους μπορούσαν να λάβουν σιτηρά πέρα ​​από τη βασική κατανομή, ή άλλα αγαθά και υπηρεσίες.) Οι Ξυπόλυτοι γιατροί εργάζονταν όχι περισσότερο από μισή ώρα ως γιατροί επειδή έπρεπε να συνεχίσουν και τις γεωργικές εργασίες τους. Πολλοί Ξυπόλητοι γιατροί παρακολούθησαν αργότερα την ιατρική σχολή και έλαβαν άδεια γιατρού. Στην πραγματικότητα, ο καθηγητής Chen Zhu, ο υπουργός Υγείας και αντιπρόεδρος της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών της Κίνας, ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως ξυπόλυτος γιατρός στην επαρχία Jiangxi, πριν αποφασίσει να πάει στην ιατρική σχολή.

Μέχρι το 1970, η Κίνα είχε φτιάξει ένα μεγάλο στρατό του μισού εκατομμυρίου παραϊατρικό προσωπικό. Είχαν εκπαιδευτεί και είχαν τοποθετηθεί σε όλη τη χώρα εκεί όπου υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη. Αλλά υπήρχε ακόμα ένα πρόβλημα, ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου πόροι για να εξοπλιστούν οι ξυπόλυτοι γιατροί με ιατρικά εργαλεία, προμήθειες, ή φάρμακα. Υπήρχε επίσης η θεραπεία για την σχιστοσωμίαση, αλλά δεν υπήρχαν χρήματα ώστε οι ξυπόλητοι γιατροί να την παράσχουν. Έτσι επιστρατεύτηκε ο πόρος που η Κίνα είχε πάντα άφθονο: Το ανθρώπινο προσωπικό. Η Σχιστοσωμίαση προκαλείται από τα σκουλήκια, και αυτά τα σκουλήκια εξαπλώνονται από μολυσμένα σαλιγκάρια μέσω του τοπικού δικτύου παροχής ύδρευσης. Σε όλη την Κίνα, οι Ξυπόλυτοι γιατροί καθοδηγούσαν εργάτες και καθάριζαν λίμνες και ρέματα, ώστε να εξαλείψουν τον πληθυσμό των σαλιγκαριών. Και αυτό πέτυχε. Μέσα σε δεκαπέντε χρόνια, αυτή η απλή μέθοδος μείωσε τη συχνότητα εμφάνισης της ασθένειας από δέκα εκατομμύρια ετησίως σε μόλις πάνω από δύο εκατομμύρια, και σε ορισμένες περιοχές, είχε εξαλειφθεί εντελώς.

Ένα άλλο σημαντικό μέρος της εκπαίδευσής τους ήταν οι πρώτες βοήθειες, για την αντιμετώπιση των τραυματισμών και άλλων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Είχαν επίσης μάθει την φροντίδα πριν και μετά τον τοκετό καθώς και τους βασικούς κανόνες υγιεινής, όπως το πλύσιμο των χεριών πριν από το φαγητό. Οι Ξυπόλυτοι γιατροί διδάχτηκαν να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα των παθήσεων που απαιτούν ιατρική περίθαλψη, ώστε να παραπέμπουν τους ασθενείς στο κοντινότερο νοσοκομείο. Αλλά τι γίνεται όταν η ασθένεια δεν είναι αρκετά σοβαρή ώστε να δικαιολογεί νοσηλεία σε νοσοκομείο; Οι Ξυπόλυτοι γιατροί είχαν τη δυνατότητα να συνταγογραφήσουν φάρμακα, αλλά το πρόβλημα ήταν ότι τα φάρμακα εκτός του ότι ήταν δύσκολο να έρθουν ήταν και πολύ ακριβά για τους αγρότες. Ο Μάο ήξερε ότι δεν υπήρχαν κεφάλαια για να δημιουργηθούν 150.000 νέα φαρμακεία σε όλη την Κίνα. Έτσι, παρείχε μια εναλλακτική λύση.

Η Επαναστατική Επιτροπή Υγείας της επαρχίας Χουνάν δημοσίευσε ένα βιβλίο, «Το Εγχειρίδιο του Ξυπόλυτου γιατρού», σαν εφόδιο προς τους άνευ εξοπλισμό Ξυπόλυτους γιατρούς. Το εγχειρίδιο είναι εκπληκτικά περιεκτικό, δίνοντας οδηγίες για την αντιμετώπιση σχεδόν κάθε ασθένειας. Καλύπτει τη βασική ανατομία, τον έλεγχο των γεννήσεων, την υγιεινή και την διάγνωση. Ενδιαφέρον είναι και το ότι προβλέπει επίσης την πιθανή μη-διαθεσιμότητα των απαραίτητων ιατρικών θεραπειών. Έτσι, ως συμπλήρωμα, το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου του είναι για τα φαρμακευτικά φυτά: πως μοιάζουν, πώς συλλέγονται πως προετοιμάζονται, και ποιες ασθένειες πιστεύεται ότι θεραπεύουν.

Όταν «Το Εγχειρίδιο του Ξυπόλυτου γιατρού» έφθασε στο δυτικό πολιτισμό, η κινεζική εναλλακτική ιατρική απογειώθηκε από μια αόριστη περιέργεια σε μόδα-μανία. Αλλά το βιβλίο αυτό δεν παρείχε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση. Δεν έδινε την πλήρη εικόνα για το τι συνέβαινε στα κινεζικά νοσοκομεία, ούτε καν την μέθοδο των κανονικών (με άδεια)  ιατρών. Το «Εγχειρίδιο του Ξυπόλυτου γιατρού» παρουσίαζε την καλύτερη δυνατή λύση στη θεραπεία από γιατρούς χωρίς εξοπλισμό  και φάρμακα. Έτσι οι Δυτικοί δημιούργησαν λάθος αντίληψη για την κινεζική ιατρική από το βιβλίο αυτό.

Είναι αλήθεια ότι «Το Εγχειρίδιο του Ξυπόλυτου γιατρού»  υποστηρίζει εναλλακτικές θεραπείες, ωστόσο συνιστά την συμβατική ιατρική αγωγή, εφόσον είναι διαθέσιμη. Για παράδειγμα, το εγχειρίδιο περιγράφει τη θεραπεία για την ιαπωνική εγκεφαλίτιδα. Συνιστά τη χρήση του βελονισμού, πακέτα λάσπης, κομπρέσα με κομμάτια φρύνου και αφεψήματα. Αλλά δίνει επίσης τον κατάλογο των συμβατικών φαρμάκων που πρέπει να χορηγηθεί ενδοφλεβίως. Σε όλο το εγχειρίδιο, σχεδόν κάθε ασθένεια που παρατίθεται περιλαμβάνει τη συμβατική ιατρική θεραπεία που πρέπει να δοθεί, εφόσον διατίθενται, καθώς και την παραδοσιακή θεραπεία που πρέπει να δοθεί σε αντίθετη περίπτωση.

Ωστόσο, ανακάλυψα κάτι πολύ ενδιαφέρον, όταν προσπάθησα να επιβεβαιώσω αυτό. Υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες αγγλικές μεταφράσεις του εγχειριδίου. Μου δημιουργήθηκε περιέργεια όταν είδα ότι ο αριθμός των σελίδων ποικίλει. Μερικές εκδόσεις  είναι 372 σελίδες, και άλλες 960. Μπόρεσα να βρω μόνο μία έκδοση διαθέσιμη σε ηλεκτρονική μορφή για να ελέγξω και να συγκρίνω, και είναι αυτή που είναι ήδη ευρύτατα δημοσιεμένη στις ΗΠΑ. Είναι  από τις εκδόσεις «The Running Press», και ο πλήρης τίτλος είναι «Ένα Εγχειρίδιο του Ξυπόλυτου γιατρού: Μια Συνοπτική έκδοση του κλασικού έργου της Ανατολικής Βοτανοθεραπεία» (A Barefoot Doctor's Manual: A Concise Edition of the Classic Work of Eastern Herbal Medicine).

 Σημειώστε την λέξη «συνοπτική».

 Το 1977, οι «The Running Press» κυκλοφορούσαν μια μεγαλύτερη έκδοση του βιβλίου, το οποίο έχει πλέον εξαντληθεί. Ο τίτλος του ήταν «Εγχειρίδιο του Ξυπόλυτου γιατρού: Η αμερικανική μετάφραση της Επίσημου Κινεζικού παραϊατρικού Εγχειριδίου» (A Barefoot Doctor's Manual: The American Translation of the Official Chinese Paramedical Manual).

 Ψάχνοντας τα αποσπάσματα του αρχικού κειμένου της μεγαλύτερης σε σελίδες έκδοσης (διαθέσιμη στα Βιβλία Google), βρήκα ότι υπήρχε η συμβατική ιατρική θεραπεία για την ιαπωνική εγκεφαλίτιδα. Αλλά στην ίδια αναζήτηση μέσα στην «συνοπτική» έκδοση, τη οποία αγόρασα, διαπίστωσα ότι όλες οι αναφορές της συμβατικής ιατρικής έχουν διαγραφεί.

Περίπου 600 σελίδες έγκυρων ιατρικών πληροφοριών αφαιρέθηκαν από το βιβλίο για το αναγνωστικό κοινό της Δύσης. Αυτό που απομένει τελικά στην έκδοση αυτή είναι ουσιαστικά μια λίστα από κινέζικες παραδοσιακές θεραπείες, χωρίς καμία σημείωση για τον αναγνώστη ότι οι Ξυπόλυτοι γιατροί βασίζονταν και  σε κάτι άλλο πέρα των παραδοσιακών εναλλακτικών πρακτικών.

Η έκδοση δεν ήταν απλά συνοπτική! Εκδόθηκε προσεκτικά για να δώσει μια λοξή (και ψεύτικη) εντύπωση για το τι είναι η κινεζική ιατρική. Οι εκδότες μετέτρεψαν ένα υπεύθυνο παραϊατρικό εγχειρίδιο σε προώθηση της εναλλακτικής ιατρικής υπό το πρόσχημα της «αρχαίας κινεζικής σοφίας».

Και έτσι, όταν κοιτάξουμε την ιστορία στο σύνολό της, διαπιστώνουμε ότι η εναλλακτική ιατρική δεν αντιπροσωπεύει αυτό που οι Κινέζοι γιατροί πρότειναν, τουλάχιστον όχι μετά την αυγή της φαρμακευτικής επιστήμης και έτσι το επιχείρημα ότι η εναλλακτική ιατρική είναι έγκυρη επειδή οι Κινέζοι την χρησιμοποιούν, είναι ψευδής. Επίσης τον ισχυρισμό ότι ο Μάο προώθησε την εναλλακτική ιατρική μέσω του προγράμματος των Ξυπόλητων Γιατρών επειδή ήταν φθηνή δεν τον θεωρούμε αληθινό. Το σχέδιο ήταν μια ειλικρινής προσπάθεια να παρέχει την καλύτερη διαθέσιμη ιατρική περίθαλψη, και κατέληξε στις εναλλακτικές θεραπείες, επειδή τίποτε άλλο δεν ήταν εφαρμόσιμο ... και δυστυχώς, αυτό συνέβαινε στις περισσότερες των περιπτώσεων.

 

 

Άρθρο του Brian Dunning με τίτλο: «Mao's Barefoot Doctors: The Secret History of Chinese Medicine» στην διεύθυνση: http://skeptoid.com/episodes/4259

Μετάφραση και προσαρμογή: Κωνσταντίνος Ναυπλιώτης